Bộ 25 câu hỏi về ấm tử sa, chén và trà

Ấm tử sa là gì? Vì sao giới sành trà lại yêu thích đến vậy?

Ấm tử sa là loại ấm đất nung cao cấp, làm từ khoáng tử nê tại Nghi Hưng (Trung Quốc). Nhờ đặc tính “thở”, giữ nhiệt và giữ hương, ấm tử sa không chỉ pha trà ngon mà còn nuôi hồn người thưởng trà. Với giới sành trà, ấm tử sa không chỉ là dụng cụ, mà là tri kỷ.

Dùng ấm tử sa có thực sự khác biệt so với ấm sứ hay ấm thủy tinh?

Có. Khác biệt rõ nhất là khả năng giữ nhiệt, giữ hương và nuôi trà. Ấm sứ hay thủy tinh chỉ “chứa trà”, còn tử sa là “dưỡng trà”, khiến hậu vị của trà sâu và mượt hơn sau từng lần dùng.

Làm sao phân biệt ấm tử sa thật – giả chỉ bằng mắt thường?

Cần phải có kiến thức chuyên sâu và kinh nghiệm lâu năm mới phân biệt được, dựa trên nhiều tiêu chí. Có những dấu hiệu trực quan như màu đất, bề mặt cũng có thể là một trong các yếu tố để khẳng định điều đó. Ấm thật thường màu sâu, không bóng loáng, vân khoáng tự nhiên. Ấm giả thường tráng sơn, bóng lạ và màu sắc rất “dại”.

Pha trà gì thì hợp với ấm tử sa?

Mỗi loại trà sẽ phát huy tối đa hương – vị – khí nếu đi cùng loại đất tử sa phù hợp:
– Ô long, Hồng trà, Trà chín phổ nhĩ: Nên dùng Tử nê hoặc Chu nê, loại đất giữ nhiệt tốt, ủ hương sâu, làm vị trà dày và hậu ngọt.
– Trà xanh, Trà non, Lục trà nhẹ: Dùng Đoạn nê, Hoàng đoạn, đây là loại đất “thở” nhiều, tản nhiệt nhanh hơn, giữ được cái thanh và tươi của trà.
– Trà sống Phổ Nhĩ hoặc các loại trà có khí mạnh: Có thể thử Thanh đoạn hoặc lão đoạn, cho hiệu quả “bật khí” rất rõ.

Vì sao không nên dùng một ấm tử sa cho nhiều loại trà?

Vì tử sa hấp thụ hương trà. Dùng lẫn lộn sẽ khiến ấm “nhiễm vị”, không còn giữ được cái “chân khí” riêng của từng loại trà. Giới chơi trà gọi đó là “hỏng ấm”.

Chén tử sa có khác gì chén sứ, chén thủy tinh?

Chén tử sa hút bớt nhiệt, giúp trà nguội vừa phải và dịu vị hơn. Uống trà bằng chén tử sa, ta không chỉ thấy “vị” mà còn cảm được “khí trà” – thứ nhẹ như khói nhưng thấm rất sâu.

Chén Thiên Mục có gì đặc biệt mà được nhiều người tìm mua?

Đó là dòng chén nung khử trong môi trường yếm khí, tạo ra mắt sắt – vân tinh – hiệu ứng ánh kim độc đáo. Mỗi chén như một dải ngân hà thu nhỏ, càng dùng càng đẹp, càng lâu năm càng có hồn.

Vì sao người chơi ấm lại thích ấm có dấu triện nghệ nhân?

Triện là “chữ ký sống” của nghệ nhân. Nó khẳng định danh tính, tay nghề và dòng truyền thừa của chiếc ấm. Một chiếc ấm không triện cũng như bức tranh không ký tên, thiếu hẳn cái hồn.

Có nên mua ấm tử sa giá rẻ vài trăm nghìn không?

Bạn có thể cân nhắc tùy nhu cầu sử dụng. Hiện tại, giá thành sản xuất ấm tử sa thật tại Nghi Hưng cũng đã cao hơn rất nhiều so với mức giá đó. Trong trường hợp nếu mua phải ấm giả tử sa (thường là hàng công nghiệp, đất pha bột đá, màu nhuộm hóa chất, không có khả năng dưỡng trà) thì dùng lâu có thể gây hại sức khỏe. Hãy nên bắt đầu bằng chiếc ấm tử sa thật, dù nhỏ, nhưng sạch, có ý nghĩa và có gốc tích.

Vì sao ấm tử sa càng dùng càng đẹp, càng bóng?

Đó là nhờ hiện tượng dưỡng ấm. Tử sa hấp trà, giữ hương, mỗi lần pha là một lần “tắm trà” cho ấm. Dùng lâu, đất bóng lên tự nhiên, không cần đánh bóng, gọi là “ấm có linh khí”.

Ấm tử sa có cần tráng nước sôi trước khi dùng không?

Có. Tráng nước sôi giúp làm nóng ấm, rửa bụi và đánh thức đất. Một thao tác nhỏ, nhưng thể hiện sự tôn trọng với ấm, và với bạn trà.

Có nên cọ rửa ấm tử sa bằng chất tẩy rửa không?

Tuyệt đối không. Ấm tử sa hút hương, nếu dính hóa chất sẽ không bao giờ khử sạch. Chỉ nên dùng nước sôi sạch và khăn mềm, lau nhẹ sau mỗi lần dùng là đủ.

Ấm tử sa bể có hàn lại dùng được không?

Có thể hàn, nhưng mất đi phần linh hồn và khả năng dẫn khí. Người chơi sành thường giữ làm kỷ niệm, hoặc dùng làm ấm trưng bày, không pha trà nữa.

Mỗi người nên có bao nhiêu chiếc ấm tử sa?

Chỉ cần từ 1–3 chiếc, chọn đúng loại trà bạn thường dùng nhất. Nhưng người chơi lâu năm thường có nhiều hơn, thậm chí vài trăm chiếc, vì mỗi chiếc ấm mang một câu chuyện, một giai đoạn trong đời.

Vì sao giới nghệ nhân tử sa lại phân đất thành Chu nê, Tử nê, Đoạn nê…?

Vì mỗi mỏ đất có cấu trúc khoáng, độ sắt, độ thẩm thấu khác nhau. Đó là cả một hệ sinh thái khoáng sản phức tạp, ảnh hưởng đến vị trà – hương trà – và linh khí của ấm.

Có nên chọn ấm có lưới lọc bên trong không?

Thường thì ấm tử sa đều có sẵn lưới lọc, giúp trà không bị nghẹn nước, giữ lại bã lá. Có nhiều dạng lưới lọc, như dạng tổ ong, 9 lỗ, 7 lỗ hoặc hoa mai, tùy gu của người chơi.

Dùng ấm càng to thì trà càng ngon đúng không?

Không đúng. Ấm nên vừa tay, tùy vào số người uống. Trà càng ít thì ấm càng nên nhỏ. Ấm to pha lãng, hương khó tụ, mất cái “tinh” của trà.

Có thể dùng ấm tử sa để pha cà phê hoặc nước hoa quả không?

Không. Tử sa là đất sống, đã ngậm trà thì nên để riêng. Dùng lẫn sẽ khiến ấm bị loạn hương, không còn giữ được khí chất trà đạo.

Cách tốt nhất để “dưỡng ấm” là gì?

Dùng đều, mỗi lần xong lau khô bằng khăn sạch, tránh ẩm mốc. Đặc biệt, không nên ngâm ấm quá lâu trong nước, và tuyệt đối không bỏ trà qua đêm trong ấm.

Vì sao Họa Trà Viên chỉ chọn làm việc với nghệ nhân thật sự và giữ được uy tín trong giới tử sa?

Bởi chúng tôi tin rằng: ấm tử sa không chỉ để bán, mà là để chọn người xứng đáng. Người xứng đáng thì cần phải sử dụng ấm thật, ấm chuẩn. Mỗi chiếc ấm trong Họa Trà Viên là một mối duyên, một câu chuyện được trao tay bằng cả niềm tin và tình yêu trà đạo.

Người mới bắt đầu nên uống loại trà nào dễ cảm nhận nhất?

Nếu anh/chị là người mới bước vào thế giới trà, hãy bắt đầu từ những dòng trà dễ chịu, hậu ngọt, ít chát như: Trà ô long hay Hồng trà.
Những loại trà này như người bạn đầu tiên, không phô trương, không ép buộc, chỉ khẽ khàng mở cửa dẫn bạn vào thế giới hương vị.

Người trẻ bận rộn thì lấy đâu ra thời gian uống trà?

Thực ra, uống trà không cần nhiều thời gian như nhiều người nghĩ, chỉ cần bạn muốn dừng lại vài phút cho chính mình.
Một ấm trà sáng sớm trước khi bắt đầu ngày mới. Một chén trà nhỏ lúc làm việc. Một vài phút lặng trước giờ ngủ (xin đừng lầm tưởng trà nào cũng mất ngủ).
Trà không lấy thời gian của bạn. Mà ngược lại, trà cho bạn nhiều thời gian hơn. Trà trả lại sự tỉnh táo, bình an và cảm hứng trong công việc, trong cuộc sống.

Làm cách nào để cảm nhận được trà ngon?

Đừng cố “tìm” hương vị, hãy thả lỏng và để hương vị tự đến. Trà ngon với người mới là thứ không bộc lộ ngay, mà để lại hậu vị dịu ngọt, thơm lâu sau khi nuốt.
Uống chậm, dùng chén nhỏ, nhấp từng ngụm, bạn sẽ thấy có trà thì mùi vào mũi, có trà thì thơm ở cuống họng, có loại lại ngọt tận lồng ngực. Đó là lúc trà bắt đầu “trò chuyện”.

Mỗi lần pha trà cần chuẩn bị những gì? Có cầu kỳ lắm không?

Không cần cầu kỳ. Với người mới, chỉ cần:
– Một ấm pha trà nhỏ (tử sa, sứ hay thủy tinh đều được)
– Một bình nước sôi
– Trà sạch (nên dùng trà không ướp hương)
– Và chuẩn bị sẵn một “chiếc” tâm an
Đừng lo về kỹ thuật. Trà là bạn, trà không phê phán hay bắt lỗi bạn, rồi sẽ quen.

Nếu mình không rành trà, có sợ bị “quê” khi đi trà thất không?

Tuyệt đối không! Tại Họa Trà Viên, người không rành trà lại là người bạn rất đáng quý, vì bạn đến bằng sự chân thật và tình yêu với trà.
Chúng tôi không mời bạn học một bài học về trà, mà mời một chén trà. Và ở đó, bạn được là chính mình, không cần phải biết trước, chỉ cần cảm.